Opis
Bogato
ilustrowany poradnik poświęcony badaniom technicznym pojazdów drogowych.
Opisano w nim podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, najważniejsze przepisy regulujące badania
techniczne pojazdów i wymagania dotyczące stacji kontroli pojazdów,
identyfikację pojazdu, ogólną kontrolę stanu technicznego podwozia i nadwozia,
badanie stanu technicznego układów hamulcowych, diagnozowanie oświetlenia
zewnętrznego, badanie układów związanych z ochroną środowiska, badanie pojazdu
z urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu, badanie pojazdu
zabytkowego, odczyt wskazań drogomierza, rodzaje i zakres badań dodatkowych,
badanie techniczne autobusu o dopuszczalnej prędkości do 100 km/h, badanie
techniczne pojazdów przeznaczonych do przewozu towarów niebezpiecznych, badanie
techniczne pojazdów przystosowanych do zasilania gazem, badanie techniczne
pojazdów hybrydowych i elektrycznych, badanie techniczne pojazdów skierowanych
i po zmianach konstrukcyjnych oraz wybrane rodzaje badań dodatkowych.
Odbiorcy: diagności stacji kontroli pojazdów i kandydaci na
diagnostów, uczniowie techników i szkół branżowych II stopnia zgodnie z
podstawą programową 2019 kształcący się w zawodzie technika pojazdów
samochodowych oraz uczestnicy kursów zawodowych w zakresie jednostki efektów
kształcenia MOT.06.6 (Przeprowadzanie
badań technicznych pojazdów
samochodowych), jak również przedsiębiorcy prowadzący stacje kontroli
pojazdów.
Spis treści
1. Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy 7
2. Przepisy dotyczące badań technicznych pojazdów 12
2.1. System badań technicznych pojazdów 12
2.1.1. System badań technicznych pojazdów w Unii Europejskiej 12
2.1.2. System badań technicznych pojazdów w Polsce 13
2.2. Rodzaje badań technicznych 16
2.3. Terminy badań technicznych 17
2.4. Istota i zakres badań technicznych 17
2.5. Wymagania dotyczące diagnostów 21
2.6. Postępowanie diagnosty 22
3. Stacje kontroli pojazdów 26
3.1. Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia stacji 26
3.2. Rodzaje i uprawnienia stacji kontroli pojazdów 27
3.3. Wymagania w stosunku do stacji kontroli pojazdów 29
3.3.1. Wymagania ogólne 29
3.3.2. Stanowisko kontrolne 30
3.4. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe 34
3.5. Stanowisko zewnętrzne do pomiarów akustycznych 36
4. Identyfikacja pojazdu 37
4.1. Międzynarodowy system identyfikacji pojazdów 37
4.1.1. Numer identyfikacyjny pojazdu VIN 37
4.1.2. Wykonanie i usytuowanie oznaczeń identyfikacyjnych 41
4.1.3. Ocena autentyczności numerów identyfikacyjnych 42
4.1.4. Rozkodowanie numerów identyfikacyjnych pojazdów 43
4.2. Numer nadwozia, podwozia lub ramy 44
4.3. Tabliczka znamionowa producenta 45
4.4. Oznakowanie ogumienia i obręczy 47
5. Ogólna kontrola stanu technicznego podwozia i nadwozia 52
5.1. Kontrola organoleptyczna wybranych układów podwozia 52
5.1.1. Układ napędowy 52
5.1.2. Układ jezdny 53
5.1.3. Układ zawieszenia 54
5.1.4. Układ kierowniczy 57
5.2. Badanie układów podwozia na liniach diagnostycznych 61
5.2.1. Linie do diagnozowania samochodów osobowych 62
5.2.2. Uniwersalne linie diagnostyczne 68
5.2.3. Linie do diagnozowania pojazdów ciężarowych 73
5.2.4. Kierunki rozwoju linii diagnostycznych 75
5.3. Kontrola stanu technicznego nadwozia 78
5.3.1. Ogólna ocena stanu technicznego nadwozia 78
5.3.2. Kontrola szyb samochodowych 80
6. Badanie stanu technicznego układów hamulcowych 83
6.1. Wymagania eksploatacyjne 83
6.2. Warunki zdatności technicznej 84
6.3. Metody diagnozowania układów hamulcowych 85
6.3.1. Układy hamulcowe sterowane hydraulicznie 85
6.3.2. Układy hamulcowe sterowane pneumatycznie 87
6.4. Badanie skuteczności i równomierności działania hamulców 89
6.5. Urządzenia do diagnozowania układów hamulcowych 95
7. Diagnozowanie oświetlenia zewnętrznego 102
7.1. Wymagania prawne 102
7.2. Parametry diagnostyczne świateł 108
7.3. Metody diagnozowania 109
7.4. Urządzenia diagnostyczne 110
7.4.1. Przyrządy optyczne (fotometryczne) 110
7.4.2. Przyrządy komputerowe (z kamerami) 112
7.5. Ocena stanu technicznego instalacji elektrycznej 116
8. Badanie układów związanych z ochroną środowiska 117
8.1. Analiza spalin 117
8.1.1. Uwarunkowania prawne 117
8.1.2. Zadania, działanie i budowa analizatorów spalin 118
8.1.3. Pomiar prędkości obrotowej i temperatury oleju silnikowego 121
8.2. Kontrola składu spalin w pojazdach z systemem OBD 122
8.2.1. Diagnostyka pokładowa OBD II/EOBD 122
8.2.2. Procedura badań pojazdów z systemem OBD 125
8.3. Analiza spalin silników motocyklowych 130
8.4. Pomiar zadymienia spalin 132
8.4.1. Kontrola spalin silników o zapłonie samoczynnym 133
8.4.2. Zasada działania i budowa dymomierzy 133
8.5. Ocena hałasu zewnętrznego pojazdu 138
9. Badanie pojazdu z urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu
142
9.1. Rola i zadania dozoru technicznego 142
9.2. Akty prawne dotyczące dozoru technicznego 144
9.3. Urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu 144
9.4. Urządzenia ciśnieniowe podlegające dozorowi technicznemu 147
9.5. Badanie techniczne pojazdu z urządzeniem dozorowym 147
10. Badanie pojazdu zabytkowego 151
10.1. Akty prawne związane z pojazdami zabytkowymi 151
10.2. Istota i zakres badania pojazdu zabytkowego 153
11. Odczyt wskazań drogomierza 157
12. Rodzaje i zakres badań dodatkowych 159
12.1. Rodzaje dodatkowych badań technicznych 159
12.2. Zakres badań dodatkowych 160
13. Badanie techniczne autobusu o dopuszczalnej prędkości do 100 km/h
164
13.1. Ogólny układ konstrukcyjny pojazdu samochodowego 164
13.2. Urządzenia automatycznej regulacji układami ruchu pojazdu 165
13.3. Wybrane urządzenia elektroniczne wspomagające kierowcę 166
13.3.1. Urządzenie przeciwblokujące ABS 166
13.3.2. Urządzenie przeciwpoślizgowe ASR 169
13.3.3. Układ stabilizacji toru jazdy ESP 171
13.4. Układy hamowania długotrwałego (zwalniacze) 173
13.4.1. Hamulce (zwalniacze) silnikowe 173
13.4.2. Zwalniacze podwoziowe (retardery) 175
13.5. Ogranicznik prędkości 179
13.6. Klasy autobusów 181
13.7. Warunki dodatkowe dla autobusu 181
13.8. Zakres i sposób przeprowadzania badania 186
14. Badanie techniczne pojazdów przeznaczonych do przewozu towarów niebezpiecznych
189
14.1. Podstawowe pojęcia i definicje 189
14.2. Obowiązujące akty prawne 192
14.3. Pojazdy wymagające dodatkowych badań technicznych 194
14.3.1. Pojazdy typu EX/II, EX/III i MEMU 195
14.3.2. Pojazdy do przewozu w cysternach typu FL i AT 196
14.4. Dodatkowe wymagania konstrukcyjne dla pojazdów 198
14.5. Oznakowanie pojazdów 202
14.5.1. Tablice ostrzegawcze 203
14.5.2. Nalepki ostrzegawcze 204
14.6. Wyposażenie dodatkowe pojazdów 206
14.6.1. Gaśnice 206
14.6.2. Wyposażenie awaryjne 207
14.7. Zakres i sposób przeprowadzania badania 209
15. Badanie techniczne pojazdów przystosowanych do zasilania gazem 211
15.1. Właściwości paliw gazowych i silników zasilanych gazem 211
15.2. Stanowisko kontrolne i zasady bezpieczeństwa 213
15.3. Budowa i zasada działania instalacji gazowej 214
15.3.1. Klasyczny system zasilania gazem 214
15.3.2. System zasilania nadciśnieniowego 216
15.3.3. System wtrysku gazu ciekłego 217
15.4. Przepisy dotyczące pojazdów z instalacją gazową 219
15.4.1. Wymagane warunki techniczne 219
15.4.2. Zakres i sposób badania 226
15.5. Identyfikacja elementów instalacji zasilania gazem 229
15.5.1. Obowiązkowe i dopuszczalne elementy instalacji gazowej 229
15.5.2. Cele homologacji 230
15.6. Zasady wykonywania badania instalacji gazowej 233
15.7. Przyrządy do badania instalacji gazowej 236
16. Badanie techniczne pojazdów hybrydowych i elektrycznych 239
16.1. Pojazdy o napędzie hybrydowym 239
16.2. Pojazdy o napędzie elektrycznym 240
16.2.1. Pojazdy o napędzie wyłącznie elektrycznym 241
16.2.2. Pojazdy zasilane ogniwami paliwowymi 243
16.3. Badanie techniczne samochodów o napędzie hybrydowym i
elektrycznym 244
16.3.1. Identyfikacja pojazdu 245
16.3.2. Ogólna ocena stanu napędu hybrydowego/elektrycznego 247
16.3.3. Weryfikacja stanu połączeń elektrycznych 247
16.3.4. Ocena stanu zespołów 248
16.3.5. Kontrola działania napędu podczas jazdy 250
16.4. Zasady bezpieczeństwa podczas badania technicznego 251
17. Badanie techniczne pojazdów skierowanych i po zmianach
konstrukcyjnych 253
17.1. Pomiar skuteczności tłumienia drgań zawieszenia 253
17.2. Pomiar ustawienia kół i osi w pojazdach o dmc do 3,5 t 258
17.2.1. Urządzenia komputerowe z elektronicznymi głowicami pomiarowymi 261
17.2.2. Urządzenia komputerowe z głowicami pasywnymi 263
17.3. Pomiar ustawienia kół i osi w pojazdach o dmc powyżej 3,5 t 267
17.4. Przebieg kontroli ustawienia kół i osi pojazdu 273
17.5. Dokument identyfikacyjny pojazdu 275
17.6. Badanie dodatkowe pojazdu po zmianach konstrukcyjnych 279
17.6.1. Badanie i opis zmian dokonanych w pojeździe 280
17.6.2. Wybrane przypadki zmian konstrukcyjnych pojazdu 281
17.7. Rola i zadania rzeczoznawcy samochodowego 284
18. Wybrane rodzaje badań dodatkowych 287
18.1. Sprawdzanie urządzeń sprzęgających 287
18.1.1. Klasy urządzeń sprzęgających 287
18.1.2. Oznakowanie i parametry sprzęgów 288
18.1.3. Wymagania europejskie dla urządzeń sprzęgających 290
18.1.4. Przepisy polskie dotyczące urządzeń sprzęgających 295
18.1.5. Kontrola urządzeń sprzęgających 296
18.2. Badanie dodatkowe taksówki 302
18.3. Badanie dodatkowe pojazdu uprzywilejowanego 303
18.4. Badanie dodatkowe pojazdu do nauki jazdy i egzaminowania 306
18.5. Badania dodatkowe tzw. podatkowe 308
18.6. Badanie dodatkowe pojazdu z blokadą alkoholową 310
18.7. Badanie dodatkowe potwierdzające spełnienie wymagań technicznych dotyczących
transportu międzynarodowego 311
Literatura 314
O autorach / z książki
Dr inż. Kazimierz Sitek
Dr inż. Kazimierz Sitek jest absolwentem Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie (1974). Stopień doktora nauk technicznych uzyskał na Wydziale Mechanicznym WAT (1983). Pracował na stanowiskach eksploatacyjnych w jednostkach wojskowych oraz na stanowiskach dydaktycznych i naukowych w wojskowym szkolnictwie technicznym (Wyższa Oficerska Szkoła Samochodowa i Centrum Szkolenia Czołgowo-Samochodowego w Pile). Jego zainteresowania naukowe i zawodowe dotyczą m.in.: badań procesów napełniania cylindrów silników spalinowych, badań stanowiskowych i trakcyjnych pojazdów samochodowych oraz eksploatacji i diagnostyki pojazdów mechanicznych, w szczególności układów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo jazdy. Specjalizuje się w zakresie badań pojazdów samochodowych na liniach diagnostycznych. Wieloletni kierownik stacji kontroli pojazdów i organizator szkolenia diagnostów w zakresie przeprowadzania badań technicznych pojazdów. Zagraniczny staż naukowo-dydaktyczny: Offieziershochschule der Landstreitkräfte (1988, Löbau).
W latach 2001–2008 pracował w przemyśle na stanowisku starszego specjalisty ds. diagnostyki (Unimetal, Złotów). Od 2002 roku pełni obowiązki starszego specjalisty ds. szkolenia i wykładowcy (WORD, Piła). Obecnie zajmuje się zagadnieniami eksploatacji i diagnostyki pojazdów samochodowych oraz problemami transportu drogowego. Prowadzi zajęcia dydaktyczne na kursach: przedsiębiorców i kierowców wykonujących transport drogowy osób i rzeczy (kwalifikacja wstępna, szkolenia okresowe, ADR, certyfikat kompetencji zawodowych, użytkowanie tachografów cyfrowych), kandydatów na egzaminatorów i instruktorów nauki jazdy oraz kandydatów na diagnostów. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Technicznej. Posiada uprawnienia rzeczoznawcy SIMP i do wykonywania badań technicznych pojazdów. Jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji w czasopismach naukowo-technicznych i materiałach konferencyjnych oraz 15 publikacji książkowych.
